ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος είναι μία ομάδα στενά συνδεδεμένων μεταξύ τους νευροαναπτυξιακών καταστάσεων που χαρακτηρίζονται από προκλήσεις στην κοινωνική επικοινωνία – αλληλεπίδραση, στις δεξιότητες, στον λόγο, στη μη λεκτική επικοινωνία και από επαναλαμβανόμενες – στερεοτυπικές συμπεριφορές (American Psychiatric Association, 2013). Αν και οι έρευνες έχουν αποδείξει τον σημαντικό ρόλο που παίζουν οι γενετικοί παράγοντες στη Δ.Α.Φ. τα ακριβή αίτια δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί (Anderson, 2015).  Η προσπάθεια κατανόησης των αιτιών της διαταραχής του αυτιστικού φάσματος έχει οδηγήσει στη μελέτη του ρόλου του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος σε αυτήν. Ως αποτέλεσμα αυτού υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία που συνδέει τη ΔΑΦ με τη δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος και ειδικότερα του καρδιακού ρυθμού και της μεταβλητότητάς του, αλλά και της υπερδιέγερσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (Barbier, Chen & Huizinga, 2022). Παρόλα αυτά, ο μηχανισμός που οδηγεί στη δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος είναι ακόμα άγνωστος.

ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ομοιόστασης, λειτουργεί χωρίς συνειδητό – ηθελημένο έλεγχο και επηρεάζει τη δραστηριότητα των περισσότερων ιστών και οργάνων του σώματος. Μερικές από τις λειτουργίες που ρυθμίζει είναι η αρτηριακή πίεση, η πέψη του φαγητού, η συστολή της ουροδόχου κύστης, η εστίαση των οφθαλμών και η ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος (McCorry, 2007). Επίσης, σχετίζεται με τη συμπεριφορά, τις γνώσεις και την επεξεργασία του συναισθήματος (Kushki et al, 2014). Το αυτόνομο νευρικό σύστημα χωρίζεται σε δύο κλάδους: Στο συμπαθητικό (flight or fight response) και στο παρασυμπαθητικό (πέψη – ηρεμία). Όταν ο κλάδος του συμπαθητικού νευρικού συστήματος είναι ενεργοποιημένος οι κόρες των ματιών διαστέλλονται, ιδρώνουμε και ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση αυξάνονται. Αντίθετα, όταν ο κλάδος του παρασυμπαθητικού ενεργοποιείται ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση μειώνονται, οι κόρες συστέλλονται και το σώμα εισέρχεται σε κατάσταση ηρεμίας. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα λειτουργεί σε δυναμική ισορροπία με το παρασυμπαθητικό τόσο σε κατάσταση ηρεμίας όσο και ως αντίδραση σε καταστάσεις stress. Όταν δεν λειτουργεί ισορροπημένα μπορεί να προκληθούν διάφορα προβλήματα, όπως άγχος, ταχυκαρδία και προβλήματα με τον ύπνο (Bujnakova et al, 2016). Επιπροσθέτως, η απορρύθμισή του συνδέεται σε διάφορες νευροψυχολογικές καταστάσεις, όπως κρίσεις πανικού, κοινωνική φοβία, διαταραχή μετατραυματικού stress, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας και διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (Song et al, 2016).

ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΥΤΙΣΜΟΣ

Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ΔΑΦ στην κοινωνική αλληλεπίδραση μπορεί να οφείλονται σε μία διαφορετική λειτουργία του αυτόνομου νευρικού τους συστήματος. Πολλοί δείκτες λειτουργίας του συνδέονται με διαφορές σε πεδία που σχετίζονται με τη ΔΑΦ, όπως η κοινωνική συμπεριφορά, η ρύθμιση του συναισθήματος, η προσοχή και η αναστολή αντίδρασης (Kushki et al, 2014). Το αυτόνομο νευρικό σύστημα έχει άμεσες και έμμεσες συνδέσεις με περιοχές του εγκεφάλου των οποίων η δομή, λειτουργία και συνδεσιμότητα επηρεάζεται στη ΔΑΦ. Τέτοιες περιοχές είναι ο προμετωπιαίος φλοιός, το μεταιχμιακό σύστημα, ο υποθάλαμος, ο εγκεφαλικός φλοιός και η αμυγδαλή (Kushki et al, 2014). Τελευταία, οι έρευνες εστιάζουν στον ρόλο της αμυγδαλής στη ΔΑΦ. H αμυγδαλή είναι μία περιοχή του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στην επεξεργασία των συναισθημάτων, κυρίως του φόβου. Ένας από τους ρόλους της αμυγδαλής είναι η διέγερση του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (Hirstein et al, 2021). Η υπόθεση ότι στη ΔΑΦ υπάρχει υπερδιέγερση του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος υποστηρίζεται από το υψηλό ποσοστό συνύπαρξης της με αγχώδεις διαταραχές (Kushki et al, 2014). Δείκτες λειτουργίας του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος όπως η ηλεκτροδερμική δραστηριότητα (EDA) και ο καρδιακός ρυθμός σχετίζονται με την αμυγδαλή και αντανακλούν την ευαισθησία σε κοινωνικό συναισθηματικές πληροφορίες (Adolphs 2001; Laine et al. 2009). Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ένα άτυπο μοτίβο ενεργοποίησης του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος ως αντίδραση σε ψυχοκοινωνικά ερεθίσματα (Doi et al, 2021).  Άλλες έρευνες έχουν αποδείξει διαφορετικά μοτίβα ενεργοποίησης του παρασυμπαθητικού κατά τις δοκιμασίες αισθητηριακής διέγερσης (Schaaf et al, 2013). Εκτός συτού, υπάρχει έλλειμα στην αναγνώριση των συναισθημάτων και άτυπα μοτίβα νευρικής ενεργοποίησης και μορφολογία σε περιοχές που συνδέονται με τις συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως η αμυγδαλή στον εγκέφαλο (Hirstein et al, 2021). Ιστοπαθολογικές εξετάσεις της αμυγδαλής ατόμων με ΔΑΦ έδειξαν μορφολογικές διαφορές  στην αμυγδαλή, όπως επίσης και σε άλλα μέρη του μεταιχμιακού συστήματος του εγκεφάλου (Bauman & Kemper, 1994). Αυτές οι διαφορές στο νευρικό σύστημα θεωρείται ότι προκαλούν και δυσκολία στη ρύθμιση του συναισθήματος οδηγώντας στη συναισθηματική κατάρρευση που είναι πολύ συχνή στη ΔΑΦ (Bachevalier, 1994) (Baron-Cohen et al, 2000). Οι συναισθηματικές αντιδράσεις μπορούν αντικειμενικά να ποσοτικοποιηθούν μετρώντας την ενεργοποίηση του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (Doi et al, 2021). Πολλές από τις ανεξήγητες συμπεριφορές των ατόμων με ΔΑΦ μπορεί να είναι μία προσπάθεια ελέγχου ενός δυσλειτουργικού αυτόνομου νευρικού συστήματος. Αυτό συμβαίνει γιατί αδυνατούν να εμπλέξουν το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα έως αντίβαρο στη διέγερση του συμπαθητικού (Hirstein et al, 2021). Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελούν οι αυτοδιεγερτικές συμπεριφορές που μπορεί να είναι μία προσπάθεια ισορρόπησης του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος. Έως εκ τούτου, οι συμβουλές που δίνονται στους γονείς ότι θα πρέπει να εμποδίζουν τις αυτοδιεγερτικές συμπεριφορές μπορεί να είναι λάθος (Hirstein et al, 2021). Αν το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα είναι συνεχώς σε συναγερμό κάνοντας το άτομο να αντιλαμβάνεται τα πάντα ως σημαντικά ή ως χαοτικά, χωρίς να υπάρχει λογική συσχέτιση με το ερέθισμα τότε το άτομο απλώς δρα για να σταματήσει τη διέγερση. Αν από την άλλη πλευρά, το σύστημα δεν αντιλαμβάνεται τίποτα ως σημαντικό, τότε το άτομο δρα με ακραίες συμπεριφορές για να παράγει την αίσθηση του σημαντικού (Hirstein et al, 2021). Η κοινωνική συμπεριφορά έχει συνδεθεί με μοτίβα διέγερσης του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος τόσο σε τυπικά όσο και σε άτυπα άτομα (Jarvinen et al., 2015). Ακόμα, το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα ίσως παίζει ρόλο και στην υπερευαισθησία ή υποευαισθησία σε αισθητηριακά ερεθίσματα που παρουσιάζουν τα άτομα με ΔΑΦ, καθώς ένας από τους ρόλους του είναι η ρύθμιση αυτών (Schaaf et al, 2013).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Το τελευταίο διάστημα σε μία προσπάθεια κατανόησης της ΔΑΦ αλλά και των αιτίων της, η επιστημονική κοινότητα εστιάζει τις έρευνες της στον ρόλο του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η υπόθεση είναι ότι πολλές από τις διαφορές που παρουσιάζουν τα άτομα με ΔΑΦ οφείλονται σε απορρύθμιση του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος. Οι πιθανοί ρόλοι που μπορεί να «παίξουν» οι δείκτες του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος στη διάγνωση, ταξινόμηση των υποομάδων του φάσματος και στην πρόληψη – πρώιμη παρέμβαση στη ΔΑΦ τους καθιστούν χρήσιμους μη επεμβατικούς βιοδείκτες για το μέλλον (Song et al, 2016). Εν κατακλείδι χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να διαπιστωθεί ο ρόλος του Κεντρικού Νευρικό Συστήματος στην απορρύθμιση αυτή, όπως και η σύνδεση με την συνύπαρξη αγχωδών διαταραχών στη ΔΑΦ (Kuskhi et al, 2014).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Adolphs R. (2001) The neurobiology of social cognition. Current Opinion in Neurobiology, 11, 231–239. [PubMed: 11301245]

American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5th ed. Arlington, VA: American Psychiatric Association (2013). Doi:10.1176/appi.books.9780890425596 Anderson GM. (2015) Autism biomarkers: challenges, pitfalls and possibilities. J Autism DevDisord. 45:1103–13. Doi:10.1007/s10803-014-2225-4

Bachevalier J. (1994) Medial temporal lobe structures and autism: a review of clinical and experimental findings. Neuropsychologia. 32:627–48. Doi: 10.1016/0028-3932(94)90025-6

Barbier A, Chen JH, Huizinga JD. (2022) Autism Spectrum Disorder in Children Is Not Associated With Abnormal Autonomic Nervous System Function: Hypothesis and Theory. Front Psychiatry 15;13:830234. Doi: 10.3389/fpsyt.2022.830234. PMID: 35370829; PMCID: PMC8964964.

Baron-Cohen S, Ring HA, Bullmore ET, Wheelwright S, Ashwin C, Williams SCR. (2000) The amygdala theory of autism. Neurosci Biobehav Rev. 24:355– 64. Doi: 10.1016/S0149-7634(00)00011-7

Bauman, M. L., & Kemper, T. L. (1994) Neuroanatomic observation of the brain in autism. The neurobiology of autism, Baltimore, John Hopkins University Press

Bujnakova I, Ondrejka I, Mestanik M, Visnovcova Z, Mestanikova A, Hrtanek I, Fleskova D, Calkovska A, Tonhajzerova I. (2016) Autism spectrum disorder is associated with autonomic underarousal. Physiol Res. 22;65 (Suppl 5): S673-S682. Doi: 10.33549/physiolres.933528. PMID: 28006949.

Doi H., Tsumura N., Kanai C., Masui K., Mitsuhashi R. and Nagasawa T. (2021) Automatic Classification of Adult Males With and Without Autism Spectrum Disorder by Non-contact Measurement of Autonomic Nervous System Activation. Front. Psychiatry 12:625978. Doi: 10.3389/fpsyt.2021.625978

Hirstein W., Iversen P., Ramachandran VS. (2001) Autonomic responses of autistic children to people and objects. Proc Biol Sci.

60

SHARES

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Share

Share

Share

Share

Share