Γιορτές με ένα αυτιστικό παιδί |

30 Δεκ Off

Οι περισσότερες οικογένειες περιμένουν με χαρά τις ημέρες των Χριστουγέννων, οι οικογένειες ωστόσο στις οποίες υπάρχει κάποιο μέλος με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.) έχουν ανάμεικτα συναισθήματα. Οι διακοπές είναι μία χρονική περίοδος κατά την οποία το άτομο με αυτισμό, το οποίο ευδοκιμεί μέσα από τις ρουτίνες και την επανάληψη, βρίσκεται εκτός της ασφαλούς του ζώνης. Του ζητείται να επισκεφθεί μη οικείους χώρους, να δοκιμάσει καινούρια πράγματα, να βρεθεί με πολλούς ανθρώπους, κάποιοι από τους οποίους είναι άγνωστοι, να φάει διαφορετικά φαγητά και να απολαύσει τα αξιοθέατα και τις μυρωδιές της εποχής!

Πολλές φορές οι αλλαγές στην καθημερινή ρουτίνα του ατόμου με Δ.Α.Φ. δημιουργούν αναστάτωση, άγχος και δυσφορία, με αποτέλεσμα τα συναισθήματα αυτά να εκδηλώνονται συχνά ως έντονα ξεσπάσματα θυμού, επιθετική συμπεριφορά και φωνές. Χαρακτηριστικό είναι αρκετές φορές το άτομο να κλείνει τα αυτιά του με τα χέρια του σε μια προσπάθεια μείωσης των εξωτερικών ερεθισμάτων, που έρχονται απρόσκλητα να διαταράξουν την ρουτίνα που του προσδίδει αίσθημα σιγουριάς και ασφάλειας. Δηλαδή, δεν έχει ανοχή στα έντονα χρώματα από τα λαμπάκια των Χριστουγέννων, έχει υπερακουσίες στους έντονους ήχους των χριστουγεννιάτικων τραγουδιών, δεν ανέχεται τις έντονες μυρωδιές από τα φαγητά, ή δεν μπορεί να δει δικούς του ανθρώπους ντυμένους Άγιο Βασίληδες και να μοιράζουν τα δώρα. Ο λόγος που ένα άτομο με Δ.Α.Φ αντιμετωπίζει με τόση δυσκολία τις ξαφνικές αλλαγές είναι άμεσα συνδεδεμένος με το γεγονός πως τα άτομα με αυτισμό αντιμετωπίζουν δυσκολία στην θεωρία του νου (theory of mind) . Η Θεωρία του νου είναι μια σημαντική κοινωνική-γνωστική δεξιότητα που σχετίζεται με την ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τόσο τις δικές μας ψυχικές καταστάσεις, όσο και των άλλων .Τα άτομα με αυτισμό δυσκολεύονται να ανακαλύψουν τον κρυμμένο κώδικα ενός μηνύματος ή μιας κοινωνικής κατάστασης. Η επίγνωση και κατανόηση για το τι σκέφτονται, τι αισθάνονται και τι κάνουν οι άλλοι, είναι σημαντικές για την αποτελεσματικότητα του ατόμου στο κοινωνικό περιβάλλον (Hala, 1997).

Όλες οι παραπάνω καταστάσεις που πιθανόν να δυσκολέψουν τις οικογένειες κατά τις ημέρες των εορτών μπορούν να μετριάσουν ή ακόμη και να αποφευχθούν μέσα από την κατάλληλη προετοιμασία και στρατηγική, με στόχο την προσαρμογή του νέου ερεθίσματος ομαλά δίνοντας την ευκαιρία στο άτομο να προσαρμοστεί στην νέα κατάσταση.

Προετοιμασία

Είναι πολύ σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε οποιαδήποτε αλλαγή στην καθημερινή ρουτίνα και να προειδοποιήσουμε το άτομο, ακόμη και η παραμικρή αλλαγή μπορεί να αναστατώσει το παιδί αν δε γνωρίζει ότι πρόκειται να συμβεί. Θα ήταν θεμιτό να χρησιμοποιήσετε ένα ημερολόγιο τοίχου ή ένα οπτικό χρονολόγιο έτσι ώστε να προετοιμάσετε το παιδί για τα Χριστούγεννα, για σημαντικά γεγονότα, για να τονίσετε ποιές μέρες έχει σχολείο και ποιές θα βρίσκεται σε διακοπές, πότε θα έχετε επισκέψεις στο σπίτι κτλ. Μιλήσετε για τα Χριστούγεννα, τι αυτά συμβολίζουν και τι σημαίνουν για τη δική σας οικογένεια. Μία ακόμη καλή πρακτική είναι να φτιάξετε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες και εικόνες από πράγματα που γίνονται τα Χριστούγεννα π.χ. χριστουγεννιάτικα δέντρα, στολίδια, φαγητά, τα κάλαντα, τον Άγιο Βασίλη κτλ. με τη βοήθεια του παιδιού σας. Μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πρόσφορο έδαφος για την αποδοχή της εορταστικής περιόδου διαβάζοντας χριστουγεννιάτικες ιστορίες ή παραμύθια, είτε βλέποντας οικογενειακές και παιδικές χριστουγεννιάτικες ταινίες κτλ. Μπορείτε να φτιάξετε μία λίστα με όλους τους ανθρώπους που θα δει στις οικογενειακές συγκεντρώσεις και να προετοιμάσετε το άτομο για τις καταστάσεις που θα συναντήσει την περίοδο των εορτών, π.χ. η γιαγιά και ο παππούς μπορεί να σε πάρουν αγκαλιά. Είναι πολύ σημαντικό να εξηγήσουμε το χρονικό διάστημα και το πότε τα Χριστούγεννα θα τελειώσουν.

Κοινωνικές Ιστορίες

Με τη βοήθεια της θεραπευτικής ομάδας του παιδιού σας μπορείτε να γράψετε κοινωνικές ιστορίες για να προετοιμάσετε καταστάσεις που μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσετε. Μερικές ιδέες που μπορούν να συμπεριληφθούν είναι τα ρούχα που φοράμε ή δε φοράμε τα Χριστούγεννα, τα μέρη που μπορεί ή πρέπει να επισκεφτείτε, τα δώρα που μπορεί να λάβει, π.χ. «κάποιες φορές παίρνουμε δώρα που μας αρέσουν, κάποιες φορές παίρνουμε δώρα που δε μας αρέσουν» κτλ. τι μπορεί να κάνει αν νιώσει άσχημα, οι λέξεις που μπορεί να χρειαστεί να χρησιμοποιήσει σε διάφορες περιστάσεις, π.χ. «ευχαριστώ», «παρακαλώ», «αντίο» κτλ., φωτογραφίες του χώρου που θα επισκεφτεί (εξωτερικές), του εσωτερικού του χώρου που θα επισκεφτεί και του πως θα είναι στολισμένος, των πραγμάτων και των δραστηριοτήτων που θα κάνει εκεί, των ανθρώπων που μπορεί να είναι στο χώρο που θα επισκεφτεί και του σημείου όπου θα μπορεί να πάει για να ηρεμήσει αν χρειαστεί.

Στολισμός και Διακόσμηση

Η επιστροφή του παιδιού σε ένα σπίτι όπου φωτεινά λαμπάκια αναβοσβήνουν μπορεί να του προκαλέσει αναστάτωση. Θα μπορούσατε να εμπλέξετε το παιδί στις αλλαγές του σπιτιού, π.χ. να πάτε μαζί να αγοράσετε στολίδια, να διαλέξει αυτά που του αρέσουν, να σας δει να τα κρεμάτε ή να σας βοηθήσει κρεμώντας και διακοσμήσετε το σπίτι σταδιακά, π.χ. θα μπορούσατε να τοποθετήσετε το χριστουγεννιάτικο δέντρο στη θέση του και να το στολίσετε την επόμενη μέρα και αργότερα να στολίσετε το υπόλοιπο σπίτι, δίνοντας χρόνο στο παιδί σας να προσαρμοστεί στις αλλαγές, κρατήσετε αντικείμενα που μπορεί να το υπερδιεγείρουν μακριά από τα δωμάτια κοινής χρήσης, π.χ. τα λαμπάκια μπορούν να τοποθετηθούν στα υπνοδωμάτια αντί στο σαλόνι, αποφύγετε τα αισθητηριακά ζητήματα αποφεύγοντας τα μπαλόνια και γενικά τα αντικείμενα που «σκάνε».

Επισκέψεις και Εξωτερικοί Χώροι

Τα Χριστούγεννα είναι μια γιορτή κοινωνικοποίησης και κοινωνικής συνδιαλλαγής. Θα χρειαστεί να επισκεφτείτε διάφορους χώρους, όπως εμπορικά κέντρα, καταστήματα, φιλικά ή συγγενικά σπίτια κτλ. Θα μπορούσατε να επισκεφτείτε την εκκλησία σε ώρες που δεν πηγαίνει τόσος κόσμος, για να αποφύγετε την έκθεση σε μεγάλο πλήθος, τη φασαρία, τις μυρωδιές κτλ. Καθίστε στις πίσω σειρές (όχι στη μέση) ώστε να μπορείτε να φύγετε εύκολα έξω αν δείτε ότι δεν αντέχουν. Ντύστε το παιδί με άνετα ρούχα ώστε να αποφύγετε έναν επιπλέον παράγοντα υπερδιέγερσης. Έχετε μαζί σας μία τσάντα εκτάκτου ανάγκης όπου θα περιέχει τα αγαπημένα χαλαρωτικά αντικείμενα του παιδιού σας. Μπορεί για παράδειγμα να περιλαμβάνει ένα μπαλάκι αντί-stress, κάποια φορητή παιχνιδομηχανή ή το tablet του (πλήρως φορτισμένα), τα ακουστικά του ώστε αν χρειαστεί να μπλοκάρει τους ήχους και τη φασαρία με την αγαπημένη του μουσική κτλ. Έχετε μαζί σας το αγαπημένο του φαγητό ή σνακ. Καθώς τα χριστουγεννιάτικα γλυκά και οι λιχουδιές είναι ιδανικές για εμάς, πολλά παιδιά με αυτισμό δεν απολαμβάνουν τις διαφορετικές γεύσεις, υφές και μυρωδιές. Αν για παράδειγμα οι τηγανιτές πατάτες είναι το φαγητό που αρέσει περισσότερο στο παιδί σας, καλό θα είναι να έχετε μαζί σας σε κάποιο οικογενειακό τραπέζι ή σε κάποια έξοδο σας. Εντοπίστε ένα μέρος ήσυχο (εντός ή εκτός ενός σπιτιού, ή ενός καταστήματος), όπου μπορεί να χρησιμοποιήσει το παιδί σας για να αναδιοργανωθεί και να ηρεμήσει, αν και εφόσον χρειαστεί. Σε περίπτωση που βρίσκεστε εκτός κάποιου σπιτιού μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και το αυτοκίνητο σας. Καλό θα ήταν αν υπάρχει η δυνατότητα να σχεδιάσετε ένα «σχέδιο απόδρασης» με τον/ την σύζυγό σας. Πάτε με δύο αυτοκίνητα οπουδήποτε χρειαστεί να πάτε σαν οικογένεια. Με αυτόν τον τρόπο ο ένα γονιός μπορεί να φύγει νωρίς με το παιδί που δεν αντέχει και ο άλλος να μείνει πίσω με το άλλο παιδί. Γνωρίζετε το παιδί σας και ξέρετε πόσο χρονικό διάστημα αντέχει. Προσπαθήστε να φύγετε από όπου είστε πριν ξεκινήσει κάποια έκρηξη θυμού .Χρησιμοποιήστε κάποιο χρονόμετρο ή ρολόι για να είναι ενήμερο το παιδί για το χρόνο παραμονής σας σε κάποιο χώρο. ΠΡΟΣΟΧΗ: μην ξεπεράσετε το συμφωνημένο χρόνο καθώς μπορεί εύκολα να προκληθεί έντονη αντίδραση, θυμός και απογοήτευση.

Θα πρέπει να αναφερθεί πως είναι εξίσου σημαντικό να υπάρξει μια προετοιμασία σχετικά με το πέρας της εορταστικής περιόδου, καθώς θα υπάρξουν ανάλογες αλλαγές στην καθημερινή ρουτίνα του ατόμου που μπορούν να προκαλέσουν δυσκολίες. Έτσι, θα πρέπει να προετοιμάσουμε το παιδί για την επόμενη αλλαγή και την επιστροφή στην προηγούμενη καθημερινότητα.

Πηγές:
http://www.autism.org.uk/living-with-autism/at-home/christmas.aspx
https://www.carautismroadmap.org/celebrating-christmas-with-your-child-with-asd/
http://www.autism.org.nz/10-tips-for-a-happy-asd-christmas